donderdag 22 maart 2012

Mythe #3 Creativiteit is out of the box


Creatieve Mythe #3.



Creativiteit is out of the box

Waarin ik in 5 blogs een aantal reacties op mijn artist in residency doorneem, en die ‘vertaal’ in het ontmaskeren van mythes over creativiteit…

Dit wordt trouwens een lange blog.

Dus voor al diegene zonder zin, puf of tijd: hier de wrap-up:

Out of the box handelen is overrated! Zeker voor kunstenaars en creativiteit!
Om werkelijk het verschil te kunnen maken, om zaken anders te doen en patronen te doorbreken moet je bij tijd en wijle juist in die box kruipen. Jouw eigen box welteverstaan! Alleen dán komt je creativiteit werkelijk tot wasdom!

Tóch nieuwsgierig naar íets meer nuance?

Gewoon verder lezen dan…

Detail van het buitenlandschap bij schilderij de Heilige Sint Hiëronimus van Da Messina, 1474

“Lekker daar in Frankrijk, lekker helemaal los… Helemaal out of the box aan de slag zeker?”

Deze opmerking was ook (net als alle andere) zéker goed bedoeld.
Maar nee, ik ben niet, vóóral niet zelfs, out of the box bezig. Integendeel.

Ik kan er lang ‘omheen’ kletsen maar ik gooi um er gewoon in:

Out of the box denken is zwaar overrated!
Vaak maakt het meer stuk dan dat het helpt

In ieder geval in relatie tot creativiteit!
Want daarmee wordt het vaak mee gelijk gesteld!

Out of the box wordt veelal vertaald als lekker gek doen. Effe hélemaaal buiten de lijntjes. Aan iets hélemaal anders doen. Lekker ongedwongen. Op de kop. Weljaaa. Verplichte kost tijdens heisessies. Groepen zwepen elkaar lekker op, Toe maar joh, ‘t maakt niet uit. Normaal is al gek genoeg, maar nú éffe NIET! Van die dingen.
Of, om het bij mijn eigen wereldje te houwen, het beeld van de kunstenaar, wereldvreemde Flippo. Zo’n gast, die gewoon lekkerrrr zijn ding doet in zijn atelier… helemaal lossss. Sooo out of the box!

Of de ‘Doe es lekker gek joh’ opzwepend brullende trainerguru tijdens een lekker fris creatief congres waarin iedereen in pak vooral zít en consumeert en dus helemaal niet gek doet! alhoewel, tis maar van welke kant je het bekijkt. Alles om de gemoederen even lekker op te schudden nietwaar?
 (ja ik heb ze meerdere keren voorbij zien komen op congressen waarbij creativiteit en out of the box zowat een mantra werd. Voorspélbaar dat die presentaties dan waren…,

Maar, en ik hoor het je bijna denken, hoe zit het dan met die andere klassieker?:
Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg.
Klopt. Klopt zeker! En dat is écht niet altijd slecht. Het maakt dat we, in onze dagelijks  omgang met dingen, weten waar we aan toe zijn. Het maakt leven en dingen voorspelbaar en berekenbaar...
Ik bedoel maar, toch prettig dat je niet in je favoriete café hoeft uit te leggen wat je het liefste drinkt. Gewoon die dubbele espresso mét een glaasje water. En dat die dan bij je binnenkomst al op de bar staat…
Met doen wat je altijd doet, krijg je op een bepaalde manier óók ervaring. Echter, die ervaring kan je ook in de weg zitten.
Blinde vlekken, comfortzones, the whole comphy hoollahoop
Als blijkt dat die ervaring niet (meer) genoeg is. En dus zeker als het je beperkt terwijl er júist grensverleggende oplossingen van je worden gevraagd.

“We can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them”,
zei Einstein.

Dussss, hoe zit dat dan?
Als het écht anders moet, als er een doorbraak nodig is, is vragen om ‘out-of-the-box’ te denken echt niet zo gek toch?

Inderdaad niet. Out of the box denken kán heel goed een breekijzer zijn om vastgeroeste patronen die ons niet meer tot dienst staan te doorbreken. Om afscheid te nemen van onze comfortabele normen, waarden en denkpatronen.

Maar hoe zit dat dan met die relatie met creativiteit? Wellicht moet ik me iets specifieker uitdrukken,qua richting. Ik bedoel; straks lijkt het nog alsof ik het hele gegeven van out of the box denken en handelen als onzinnig en overrated van de tafel wil schuiven, en dat is het zeker niet.

Laat ik het dus persoonlijk houden.
Want dáár is het me in deze blog om te doen is, hoe het in relatie met mijn handelen als kunstenaar zit.
Als ik als kunstenaar vorm geef aan mijn creativiteit. Ben ik dan out of the box bezig? Lekkeeeerrrr los?

Nee!

Waarom niet?
Dit schilderij van Antonello da Messina van de heilige Sint Hiëronimus in zijn studeerkamer verbeeldt het voor mij treffend...
Binnen zit Hiëronimus. Geconcentreerd bezig.
Ik lees dit schilderij in 2 lagen.
Allereerst vanuit de fysieke werkelijkheid. Hij zit daar echt, de ruimte is realistisch. Hij heeft het licht van buitenaf nodig om te kunnen doen wat hij doet. Voor dat zicht heeft hij echter geen rechtstreeks zicht op buiten nodig. Het zou maar afleiden.
De ruimte zelf is gigantisch en bestaat uit meerdere ruimtes, of gangen. Echter in het perspectief leidt alles naar die kleine verhoging met maar ruimte voor 1 bureautje, voor 1 man. Op de andere ruimtes hebben we weinig zicht. Rechts in beeld staat nog de leeuw, die kijkt naar buiten, als een soort waker (ooit haalde Hiëronimus een doorn uit de poot van de leeuw, sindsdien vergezelde de leeuw hem als metgezel en waker).

Daarnaast bekijk ik de ruimtes ook vanuit een mentaal perspectief. Alles in het beeld is gericht op die ene ruimte waarin alles samenkomt wat hij nodig heeft.  Er zijn meerdere ruimtes. Dus meerdere geestelijke gemoedstoestanden, maar die van de concentratie is verlicht.
Op de grens tussen binnen en buiten staat een pauw. Een pauw is drager van meerdere betekenissen. Het eeuwige leven, maar óók als symbool van ijdelheid. Ik lees de pauw als een soort waarschuwing om alert te blijven voor valse ideeën en waan.

Alles binnen dit schilderij is gericht op de aandacht en de concentratie van Jerome. We kunnen hem zien, maar hij maakt geen contact met ons. Hij is geconcentreerd. 
Deze man “is ergens anders”.
In dit beeld onderscheidt het interieur zich sterk van het exterieur. Het omliggende landschap heeft hier puur de functie als verbeelder van het “relatieve” onbestuurbare buiten, dat nu geen invloed heeft op de concentratie van het binnen.
Hier zit iemand heel erg ín the box!
En zo is het ook met creativiteit. Met mij als kunstenaar. Als ik me als kunstenaar wérkelijk wil uitdrukken moet ik daarvoor naar binnen. Echt wat zeggen, of verbeelden in mijn geval, vraagt dat je afweegt, overdenkt, bespiegelt. Vertragen in plaats van versnellen. Tijd met dingen doorbrengen ipv hop hop hop iets uitproberen zoals zo’n trainerguru dan brult. Denken en overwegen is een interne aangelegenheid. Dat gedijt niet bij constante “lekker buiten de lijntjes” gedrag! Het is in constante dialoog zijn met jezelf en dáár echt de tijd voor nemen.

Waarom me dit beeld zo raakt, is dat het naar mijn mening uitdrukt dat om werkelijk creatief te zijn, out of the box denken en doen, contra productief is.

Júist als je je wilt verhouden tot het landschap, die wereld buiten je, moet je je er bij tijd en wijle juist voor afsluiten.
Niks out of the box, ín die box.

Dusss, me terugtrekken in mijn atelier. Fysiek  buiten het het omliggende landschap. Maar ook mental even “buiten’ de waan stappen. Niet gek doen, harder schreeuwen, buiten de lijntjes gaan, maar stiller worden!

‘Separating the signal from the noise”
zoals ik ooit ergens las, maar nu niet meer weet waar ook alweer;

Het creatief en scheppend vermogen van een kunstenaar wordt (ook) bepaald door zijn vermogen tot kaderen. Te ordenen.
Creativiteit gaat juist verloren vanuit totale vrijheid. Als álles mag en kan wáár begin je dan? Je bent al verdwaald eer je begonnen bent! Creativiteit is (ook) gebaat bij focus!
Om mijn kunstenaarsschap, en dus ook mijn creativiteit vorm te geven moet ik in die box!
Kunstenaar zijn is al out of the box genoeg!


1 opmerking:

  1. Prachtig en wijs! Ik moest bij het lezen van je blog aan het volgende denken. Met 'out of the box' proberen we de muren buiten onszelf te slechten om tot creativiteit te komen. Terwijl het de langzaam opgebouwde muren in onszelf zijn die de creativiteit belemmeren. En daarvoor moet je dus inderdaad naar binnen durven gaan...

    BeantwoordenVerwijderen